De Data Act: Waarom jij straks bij de data van de warmtepomp mag (ook als je geen dealer bent)

Je kent de frustratie: je staat bij een storingsgevoelige warmtepomp of een haperend gebouwbeheersysteem. Je wilt dieper in de logs kijken om het probleem te vinden, maar het systeem zit op slot.

"Alleen voor de fabrikant," is de melding. Of je moet dure, merkgebonden licenties kopen om bij de data te kunnen die het apparaat in het pand van jouw klant genereert.

Jarenlang hielden fabrikanten de poorten gesloten. Zij beschouwden de data als hun exclusieve goudmijn. Maar Europa grijpt in. Vanaf september 2025 geldt de Data Act.

Belangrijk detail: de wet regelt niet het eigendom van data (dat is juridisch lastig), maar wel de zeggenschap. De klant bepaalt straks wie er in de digitale motorkap mag kijken. En als de klant jou aanwijst, móét de fabrikant de deur opendoen.

Wat is de Data Act precies?

De Data Act (Europese Dataverordening) is een wet die de machtsverhoudingen in de digitale wereld herstelt. Het gaat over ‘verbonden producten’ (IoT): van slimme thermostaten en omvormers tot industriële machines.

De nieuwe basisregel: De data die een product genereert door het gebruik (zoals temperatuur, draaiuren, foutcodes), mag niet worden gegijzeld door de fabrikant. De gebruiker (jouw klant) krijgt een wettelijk recht op toegang.

• De klant mag die data gratis en (bijna) real-time inzien.

• Nog belangrijker: de klant mag eisen dat de fabrikant die data deelt met een derde partij. Dat ben jij.

Het einde van de 'Vendor Lock-in'?

Tot nu toe gebruikten veel fabrikanten data om klanten vast te houden. "Wil je service? Dan moet je bij ons zijn, want alleen wij kunnen uitlezen."

De Data Act breekt deze muur af. Fabrikanten mogen geen kunstmatige obstakels meer opwerpen. Als mevrouw Jansen wil dat Installatiebedrijf De Vries haar warmtepomp monitort, dan moet de fabrikant de gegenereerde data digitaal beschikbaar stellen aan De Vries.

De nuance: De fabrikant hoeft niet alles te delen. Hun 'geheime recept' (de interne softwarecode, verrijkte analyses en bedrijfsgeheimen) blijft beschermd. Maar de ruwe data die het apparaat uitspuugt (wat meten de sensoren?), is vrij.

De Kansen voor de Installateur

Dit opent de deur voor nieuwe verdienmodellen in de installatietechniek, mits je het slim aanpakt.

1. Onafhankelijk Onderhoud (Multi-brand Service)

Je hoeft niet langer exclusief dealer te zijn van 10 merken om service te kunnen verlenen.

• De Kans: Je kunt "Totaal Onderhoudscontracten" aanbieden. Jij monitort de warmtepomp (merk A), de zonnepanelen (merk B) en de laadpaal (merk C) in één dashboard. Fabrikanten zijn verplicht om de data in een bruikbaar formaat aan te leveren.

2. Betere Service & Predictive Maintenance

Doordat je toegang kunt krijgen tot real-time data, kun je storingen zien aankomen voordat het apparaat uitvalt.

• De Kans: Je bent niet meer afhankelijk van de trage supportdesk van de fabrikant. Je hebt zelf de feiten in handen om diagnoses te stellen.

3. Eerlijke Concurrentie

De fabrikant mag zijn eigen monteursdienst niet voortrekken met betere data-toegang dan onafhankelijke installateurs. De voorwaarden moeten eerlijk en non-discriminatoir zijn.

De "Kleine Lettertjes" (Waar je op moet letten)

Is het dan voor elk apparaat direct feest? Nee, er zijn een paar belangrijke spelregels.

1. De Machtiging is heilig Jij mag niet zomaar in de data kijken. De klant (de gebruiker) moet jou expliciet toestemming geven. Dit is geen automatisme. Zonder vinkje of handtekening van de klant, geen data.

2. Oud vs. Nieuw De verplichting om data makkelijk toegankelijk te maken ('Access by Design') geldt vooral voor nieuwe producten die na de invoering op de markt komen. Bij oudere installaties kan het uitlezen technisch lastiger blijven, tenzij de fabrikant een update uitrolt.

3. Bedrijfsgeheimen Fabrikanten kunnen data weigeren als ze kunnen aantonen dat het delen ervan hun bedrijfsgeheimen of veiligheid in gevaar brengt. Ze moeten dit wel goed onderbouwen; "we hebben geen zin" is geen geldige reden.

Wat moet je nu doen? (Actiepunten)

De wet is aangenomen en vanaf september 2025 gelden de verplichtingen voor de meeste producten.

1. Pas je onderhoudscontracten aan Neem nu al een clausule op waarin de klant jou machtigt om data op te vragen.

• "Klant machtigt Installateur om namens hem/haar alle gebruiks- en storingsdata van de installatie op te vragen bij de fabrikant, conform de EU Data Act."

2. Houd de fabrikanten in de gaten Welke merken bouwen nu al open API’s (koppelingen)? Investeer in kennis van merken die voorsorteren op openheid. Merken die alles dicht willen houden, gaan het juridisch zwaar krijgen.

3. Bereid je voor op september 2025 Vanaf dat moment heb je een breekijzer. Weigert een fabrikant jou data te geven van een nieuw apparaat, terwijl je een machtiging van de klant hebt? Dan staan ze juridisch zwak en kun je (dreigen met) melding bij de toezichthouder (ACM).

Conclusie

De Data Act geeft de regie terug aan de klant. Voor de installateur betekent dit dat de "digitale motorkap" eindelijk open gaat.

Je kunt je straks niet meer verschuilen achter "Ik kan het niet uitlezen". Maar je wordt ook niet meer buitengesloten door de fabrikant. Het speelveld wordt eerlijker, en de installateur die zijn klanten overtuigt om de data te delen, wint de wedstrijd.